TÜRKÇE

Bugün güzel Türkçemizin içinde bulunduğu vahim durumun aslında bir nedeni de dilimizi düzgün kullanmamamızdan kaynaklanıyor. Biz ne kadar güzel kullanırsak, dilimizin kurallarına ne kadar riayet edersek, dilimizi o kadar sağlam temeller üzerinde tutarız.

Türkçede yapılan en büyük hata bağlaç olan “de/da” ile ek olan “-de/-da” nın yazımıdır. Bildiğiniz gibi birisi ayrı yazılır, birisi ise bitişik.

Bağlaç olan “de/da” ayrı yazılır.

Ek olan “-de/-da” bitişik yazılır.

Sanırım buraya kadar herkes neyi nasıl yazacağını öğrendi. Fakat burada problem teşkil eden nokta hangi “de/da” nın bağlaç, hangisinin ek olduğu. Şimdi bu konuda küçük bir ipucu ile konuya açıklık getirelim.

Kullandığınız cümlede “de/da”yi çıkardığınızda anlam eğer bozuluyor ise bu “de/da” ek olan “-de/-da” dir. Eğer anlam bozulmuyor ise bu “de/da” bağlaç olan “de/da” dir.Örneğin :

Abidin’in de ayakkabısı var.

Bu cümlede “da” yı çıkardığımızda şöyle oluyor :

Kaan’ın ayakkabısı var. Yani anlamda bir bozukluk olmuyor. Yani buradaki “de/da” bağlaç olan “de/da” Fakat şöyle bir cümlede :

Geçenlerde Kaan’ı ziyaret ettik. Bu cümlede ise “da”yı çıkardığımızda ortaya şu sonuç çıkıyor :

Geçenler Kaan’ı ziyaret ettik.. Gördüğünüz gibi bu cümlede ise bir anlam hatası ortaya çıkıyor. Yani buradaki “de/da” ek olan “-de/-da”.

Bu ilk Türkçe dersimde umarım bir kaç kişiye faydam olmuştur. Devamında görüşmek üzere …         

                               -Kİ EKİ-

DEDİKKİ DE-DA EKİ VARSA Kİ EKİ NİYE YOK BİZDE ARAŞTIRDIK VE İŞTE ANLATALIM:

"Kİ" Bağlacı Hakkında Bilgi

        Burada öncelikle ayrı yazılan ve bağlaç görevinde kullanılan "ki" kelimesinden 
        bahsedeceğim. Oysa, Türk dilinde kullanılan üç farklı "-ki" eki vardır. 
        Bu, üç ayrı görevde kullanılan "-ki" eki sadece bağlaç olarak kullanıldığında
        kelimeden ayrı yazılır. 

        "Ki" bağlacı ayrı yazılması ve cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamını 
        bozmaması gibi özellikleriyle "de" bağlacına benzer. Bununla birlikte, 
        cümleden çıktığında cümleden çıktığı hiç anlaşılmaz diyemiyoruz. Yine, 
        "de" bağlacında olduğu gibi cümleden çıktığında kimi zaman cümlenin 
        anlamında bir daralma meydana getirir fakat, cümlede bozukluğa yol 
        açmaz. Mesela:

         Bir yemek yapmış ki, yeme de yanında yat.               cümlesinde "-ki" 
                                                                                         bağlacı çıkarıldığında

         Bir yemek yapmış, yeme de yanında yat.                   biçimini alır ki, 

         cümlenin anlaşılırlığında hiçbir bozulma meydana gelmez. Ama cümledeki 
         abartma anlamının yok olduğu kavranabiliir. Fakat birleşik yazılarak sıfat 
         ve ilgi zamiri yapan "-ki" eki cümleden çıkarıldığında cümle bozulur, 
         cümle düşük hale gelir. Mesela:

          Sendeki kitabı bir süre ödünç alabilir miyim?         (Sıfat yapan "-ki" eki)
          Ayağındakiler çok boyasız, niçin boyatmadın?      (İlgi zamiri yapan "-ki" eki) 

          cümlelerinde "-ki" ekini çıkardığımızda cümlenin anlamı bozuluyor:

          Sende  kitabı bir süre ödünç alabilir miyim?         
          Ayağında  ler çok boyasız, niçin boyatmadın?     

           Bu bilgiler ışığında isterseniz, ayrı yazılan "ki" bağlacı hakkındaki testi 
           yapabilir, bilginizi ölçebilirsiniz. Diğer "-ki" ekleri hakkında bilgi almak 
           istiyorsanız, okumaya devam edebilirsiniz.

  
        Sıfat Yapan "-Ki" Eki
          
          Sıfat yapan "-ki" eki daima kelimeye bitişik yazılır ve çoğunlukla 
          kelimede ismin "-de" halinden sonra gelir. Bu ekle meydana getirilen 
          kelimenin bir ismi belirttiğini sanırım söylemeye gerek yok:

          Karşıdaki  patika  daha kısa gözüküyor.
               sıfat        isim

          Önceki   örnek   de konuyla ilgiliydi
             sıfat       isim

          Burada "-ki" eki çıkarıldığında, cümlede anlatılmak istenen ifadenin 
          yok olduğunu ve cümlenin düşük bir hale geldiğinin farkındasınız.



        Zamir Yapan "-Ki" Eki
            
          Bu eke ilgi zamiri de denir. İlgi yoluyla "-ki" ekinin, bir ismin yerini 
          tutması sebebiyle böyle adlandırılmıştır. Mesela, aşağıdaki 
          örneklerde bu ekin nasıl bir ismin yerini tuttuğunu göreceğiz:

          Benim çantamın rengi siyahmış, seninki ne renk?
             
          Yukarıdaki örnekte "-ki" eki çanta kelimesinin yerini tutmuştur. 
           Eğer bu eki kullanmamış olsaydık mutlaka çanta ismini söylemek 
           zorunda kalacaktık:

           Benim çantamın rengi siyahmış, senin çantan ne renk?

           Zamir yapan "-ki" eki daima kelimeye bitişik yazılır ve mutlaka 
           bir ismin yerini tutar. Bu ek de kelimeden çıkarıldığında, cümlenin 
           anlatımında bir bozukluk meydana gelir ve düşük bir cümle olur.